Wandelen in Zuid-Duitsland: dit zijn de mooiste gebieden en wandelroutes

Langs grote rivieren of kabbelende stroompjes, over glooiende heuvels of door een indrukwekkend berglandschap: het zuiden van Duitsland barst van de mooie wandelroutes. Van korte rondwandelingen tot meerdaagse wandeltochten – er zit voor ieder type wandelaar wat bij. 

Door het uitgebreide netwerk van paden kun je bijna overal in Zuid-Duitsland mooie wandelroutes uitstippelen. Toch zijn er een paar gebieden die eruit springen. Wil je tijdens je vakantie gaan wandelen in Zuid-Duitsland? Dan zit je in één van deze gebieden zeker goed: het Zwarte Woud, de Schwäbische Alb, het Bayerischer Wald, de Allgäu of Berchtesgaden. Daarnaast deel ik een aantal van mijn favoriete wandelroutes die ik in mijn eerste jaar in Zuid-Duitsland heb ontdekt!

De mooiste wandelgebieden van Zuid-Duitsland

Het Zwarte Woud (Schwarzwald in het Duits) is onder Nederlanders al erg geliefd, maar het zuiden van Duitsland heeft nog veel meer te bieden. Wat dacht je van de Schwäbische Alb, het Bayerischer Wald, de Allgäu en Berchtesgaden? 

Zwarte Woud

Het Zwarte Woud is een van de bekendste wandelgebieden van Zuid-Duitsland. De naam zegt het al: hier wandel je door donkere bossen, omgeven door metershoge naaldbomen. Daarnaast liggen er verspreid over het Zwarte Woud tal van charmante dorpjes, waar je natuurlijk een stuk Schwarzwälder Kirschtorte kunt eten!

Het gebied is maar liefst 160 kilometer lang, en de bergen reiken hier tot 1500 meter. Dankzij het uitstekende openbaar vervoer kun je in het Zwarte Woud ook prima zonder auto op pad. Bij een verblijf krijg je bovendien een ticket waarmee je gratis gebruik kunt maken van het openbaar vervoer. In het Zwarte Woud vind je naast korte rondwandelingen ook meerdere langeafstandswandelroutes, waaronder de Westweg en de Schluchtensteig. Deze behoren allebei tot de Top Trails of Germany – de beste wandelpaden van Duitsland. Voor wie liever dagtochten maakt zijn de Schwarzwälder Genießerpfade een aanrader: je kunt kiezen uit maar liefst 49 wandelingen met een lengte tussen 6 en 18 kilometer. Op de website van het Zwarte Woud vind je een overzicht van alle gemarkeerde wandelingen in het gebied. 

Schwäbische Alb

Een stuk minder bekend, maar daarom niet minder mooi: de Schwäbische Alb! Sinds eind 2020 woon ik zelf aan de rand van dit gebied, dat zich uitstrekt over een lengte van meer dan 200 kilometer. Het noordwesten van de Schwäbische Alb wordt ook wel de Albtrauf genoemd: hier gaat het relatief vlakke dal plots over in de hoogvlaktes van de Schwäbische Alb. Aan de andere kant van het gebergte is de overgang van bergen naar vlaktes een stuk geleidelijker. Daarnaast wordt de Schwäbische Alb gekenmerkt door de vele grotten, waarvan sommige toegankelijk zijn voor bezoekers. Duizenden jaren geleden werden deze grotten bewoond. De Leeuwmens – een 35.000 tot 41.000 jaar oud ivoren beeldje dat werd gevonden in een van deze grotten – is het symbool van de Schwäbische Alb geworden. 

Dankzij het uitgebreide netwerk aan paden kun je op de Schwäbische Alb eindeloos wandelen en steeds weer nieuwe plekken ontdekken. Meerdere gemeenten op de Schwäbische Alb hebben hun eigen wandelroutes uitgestippeld. Zo vind je rondom Göppingen de Löwenpfade, bij Reutlingen en Esslingen de Hochgehberge en bij Bartholomä de Wanderblume met 8 dagtochten die samen een bloem vormen. Wil je meerdere dagen met de rugzak op pad? Dat kan bijvoorbeeld op de Albsteig (bijna 360 kilometer lang) of de Albschäferweg (158 kilometer). En ook in de winter kun je op de Schwäbische Alb prima wandelen. Bij Albstadt vind je zelfs twee gecertificeerde winterwandelingen met geprepareerde paden: de Traufgang Schneewalzer en Traufgang Wintermärchen. 

Op de website van de Schwäbische Alb vind je een overzicht van de verschillende wandelroutes. 

Beierse Woud

Ik ben zelf nog niet in het Beierse Woud (Bayerischer Wald) geweest, maar deze wandelbestemming in het zuiden van Duitsland staat hoog op mijn lijstje! Het Beierse Woud ligt tegen de grens met Tsjechië, en een deel van het gebied heeft de status van nationaal park. Het Nationaal Park Bayerischer Wald werd in 1970 opgericht en was daarmee het eerste nationale park van Duitsland. 

Met zijn 1456 meter is de Großer Arber de hoogste berg van het Beierse Woud. De Goldsteig – met een lengte van 660 kilometer de langste langeafstandswandelroute van Duitsland – doorkruist het gebied. Wel de Goldsteig beleven maar niet de hele 660 kilometer lopen? Kies dan voor de zogenaamde ‘Königsetappe’ (Koningsetappe). Deze etappe loopt van Eck naar de Großer Arber en neemt je in 16 kilometer mee over maar liefst acht bergen van meer dan 1000 meter hoog! 

Op de website van het Beierse Woud vind je een uitgebreide verzameling tips voor wandelingen in het gebied. 

Allgäu

In het uiterste zuiden van Duitsland, tegen de grens met Oostenrijk, ligt de Allgäu. Vanuit onze woonplaats Heidenheim is het nog geen twee uur rijden naar de Allgäu, dus wij komen er regelmatig om te wandelen. Het gebied tussen Kempten en Immenstadt im Allgäu is ideaal voor beginnende bergwandelaars: je hebt hier een fantastisch uitzicht op de Alpen, maar wandelt zelf door een glooiend heuvellandschap. Ten zuiden van Immenstadt worden de bergtoppen steeds ruiger. Vooral de kammen van het natuurpark Nagelfluhkette zijn indrukwekkend: de verschillende lagen in de rotsen zijn hier goed zichtbaar. 

Ruige bergen, diepe kloven en kastelen: wandelen in de Allgäu is bijzonder afwisselend. De Breitachklamm en het kasteel Neuschwanstein zijn populaire bestemmingen, maar ook in de Allgäu vind je nog genoeg wandelpaden waar het een stuk minder druk is. Vroeg op pad gaan loont, want dan is het vaak rustiger én vind je makkelijker een parkeerplek. Heb je wat meer tijd en wil je de Allgäu echt ontdekken? De Wandertrilogie Allgäu bestaat uit drie meerdaagse wandeltochten waarbij steeds een ander aspect van de Allgäu centraal staat: water, groene weides of bergtoppen. Ook in de winter kun je in de Allgäu wandelen, maar houd dan wel rekening met de kans op lawines en slechte weersomstandigheden. Ga goed voorbereid op pad, en kies bij voorkeur een geprepareerd winterwandelpad – daar is de kans op een lawine vrijwel uitgesloten (en bij lawinegevaar wordt de route meestal afgesloten). 

Meer informatie over wandelen in de Allgäu vind je op de website van de lokale VVV. 

Berchtesgaden

Berchtesgaden is een stadje in Beieren, omgeven door hoge bergen en ruige natuur. Het ligt aan de rand van het nationaal park Berchtesgaden. In het nationaal park vind je onder andere de Königssee, een langgerekt meer dat wel iets wegheeft van een Noors fjord. De opvallende Watzmann is een van de bekendste bergen van het gebied. Met 2713 meter is dit een van de hoogste bergen van Duitsland. 

Een bootje brengt je naar het uiteinde van het meer, waar je een wandeling kunt maken naar de Obersee en de Röthbachwasserfall – de hoogste waterval van Duitsland. Stap je bij de bedevaartskerk St. Bartholomä uit, dan kun je via een spectaculaire route naar het Watzmannhaus wandelen. Blijf je hier een nachtje slapen, dan kun je de volgende dag de top van de Watzmann beklimmen. Dankzij de vele hutten is Berchtesgaden sowieso een prima uitvalsbasis voor een huttentocht in het zuiden van Duitsland. 

Alleen al in het nationaal park Berchtesgaden vind je maar liefst 230 kilometer aan wandelpaden. Op de website van het park vind je een overzicht van de routes. 

Mijn favoriete wandelroutes in Zuid-Duitsland

Ik woon nu een jaar in Zuid-Duitsland, een jaar waarin ik regelmatig mijn wandelschoenen aantrok. Zo heb ik al heel wat mooie wandelroutes mogen ontdekken. Een paar van mijn favorieten:

• Hochgehtürmt bij Pfullingen op de Schwäbische Alb. Deze wandelroute van 9 kilometer komt onder andere langs de Schönbergturm, een opvallende uitkijktoren. 
• De Engeratsgundsee in het Hintersteiner Tal in de Allgäu. Een pittige wandeling van 15 kilometer, met een klim van zo’n 900 meter. Het idyllische meertje is de inspanning meer dan waard!
• Een wandeling over de Siplingerkopf en Heidekopf in het Gunzesrieder Tal in de Allgäu. Hier loop je tussen de bizarre rotsformaties van het natuurpark Nagelfluhkette. 
• De Tonbachsteig in het Zwarte Woud. Wij liepen deze route van ruim 14 kilometer op een prachtige dag in de herfst, en het was er heerlijk rustig. 
• Ook in het zuiden van Duitsland kun je een stadswandeling combineren met natuur. Bijvoorbeeld in Rothenburg ob der Tauber, waar we de route ‘Zu den Rothenburger Mühlen’ liepen. 
• Dichterbij huis kom ik graag in het Eselsburger Tal, op een kwartiertje rijden van Heidenheim. Ons vaste rondje begint bij de parkeerplaats bij het zwembad Jurawell in Herbrechtingen en is ongeveer 5 kilometer lang.

Hier moet je op letten als je gaat wandelen in Zuid-Duitsland

Staat je rugzak al klaar? Er zijn nog een paar dingen waar je op moet letten als je gaat wandelen in Zuid-Duitsland. Ik zet ze voor je op een rijtje:

• Teken: als je op pad gaat in de natuur is het altijd belangrijk om jezelf tegen teken te beschermen. In Zuid-Duitsland kunnen de teken naast de ziekte van Lyme ook het tekenencefalitisvirus (TBE) overdragen. Het virus veroorzaakt een hersen(vlies)ontsteking. Je kunt je hiertegen laten inenten, maar je hebt drie prikken nodig om volledig beschermd te zijn. Check jezelf en je wandelmaatjes aan het einde van de dag altijd op teken. 
• Koeien: ze zijn gelukkig een stuk beter zichtbaar dan teken, maar met name in de Duitse Alpen is de kans groot dat je koeien tegenkomt tijdens je wandeling. Als je rustig voorbij loopt doen de koeien meestal niks. Houd zoveel mogelijk afstand, loop nooit tussen een moeder en haar kalfje door, en houd honden strak aan de lijn. 
• Contant geld: hoewel pinnen nu ook in Duitsland steeds gebruikelijker wordt, zijn er nog steeds veel plekken waar je alleen contant kunt betalen. Dat is met name in berghutten het geval. Kijk je al uit naar dat lekkere stuk Kuchen? Neem dan voor de zekerheid wat contant geld mee. 
• Wandelkaart, app of GPS: de meeste wandelroutes in Zuid-Duitsland staan goed aangegeven. Heb je zelf een wandelroute samengesteld of heb je eentje gevonden in een wandelapp zoals Komoot? Dan is het aan te raden om deze app te gebruiken als navigatie, of een kaart of GPS mee te nemen. Door de vele bosweggetjes en -paden neem je als snel een verkeerde afslag.
• Wildkamperen is niet toegestaan: hoewel er meerdere langeafstandswandelroutes door Zuid-Duitsland lopen, is wildkamperen verboden. Wil je toch midden in de natuur slapen? In verschillende gebieden, waaronder het Zwarte Woud, vind je zogenaamde Trekking-Camps. Hier moet je wel van tevoren je plekje reserveren.
• FFP2 mondkapje: op de meeste binnenlocaties in Zuid-Duitsland (winkels, restaurants, openbaar vervoer etc.) is het dragen van een FFP2 mondkapje op het moment van schrijven verplicht. Op de website van de ANWB vind je meer informatie over de coronamaatregelen in Duitsland. 

Heb je al zin gekregen om te gaan wandelen in Zuid-Duitsland? Heb je nog vragen voordat je op pad gaat? Stel ze gerust in de comments!